Tijdens de livestream van 010 Inclusief ‘Tijd voor verandering’ (17 juni 2021) constateerde Monique Dongelmans dat er een tekort is aan mannelijke medewerkers in de kinderopvangsector en dat het een uitdaging is om mannen te interesseren voor dit werk. Dongelmans is bestuurder bij Mundo, een bedrijf dat kinderopvang verzorgt in de regio Rijnmond. Waarom is het belangrijk dat er meer mannen in deze bedrijfstak gaan werken? 010 Inclusief zocht het uit!
Wat is de man-vrouwverhouding in de kinderopvang?
Van alle werknemers in de branche is 95 procent vrouw en 5 procent man. De helft van deze mannen werkt in staffuncties, de andere helft in de buitenschoolse opvang met kinderen van 4 tot 12 jaar. Er werken nauwelijks mannen voor kinderen die jonger zijn. Cijfers laten zien dat er altijd al weinig mannen in de kinderopvang hebben gewerkt, net zoals dit het geval is bij het basisonderwijs en in de zorgsector. Zelfs ten opzichte van andere welzijnsbranches is het percentage mannelijke medewerkers in mijn branche zeer laag: in het sociaal werk en de jeugdzorg werken er respectievelijk 26 procent en 22 procent mannen.[1]
Waarom werken er zo weinig mannen in de kinderopvang?
Dit heeft mede met het karakter van de dienstverlening te maken.[2] De kinderopvang wordt traditioneel als een vrouwendomein gezien. Daarnaast bestaan er, ook in de huidige tijd, vooroordelen over mannen die zorgtaken op zich nemen. Onze samenleving kent nog steeds een stereotypering over genderrollen[3] en als mannen het traditionele ‘vrouwendomein’ betreden is dat niet conform de maatschappelijke gendernormen. Mannen kunnen daardoor, zowel direct als indirect, sociaal ontmoedigd raken om in deze sector te werken.[4] Tot slot hebben ernstige incidenten geleid tot wantrouwen bij ouders jegens mannelijke medewerkers. Iedereen weet van gevallen van seksueel misbruik binnen de kinderopvang. Dit heeft veel invloed gehad op de sector.[5]
Wat zijn barrières om meer mannen aan te trekken?
Volgens de Algemene Wet gelijke behandeling is het niet toegestaan mensen te beoordelen op grond van hun sekse. Toch merken brancheorganisaties binnen de kinderopvangsector terughoudendheid om mannen aan te stellen. Zelfs binnen de opleidingen gaan er jongens toch maar een andere studie doen, omdat ze bang zijn op voorhand al verdacht te worden.[6] De brancheorganisatie Kinderopvang denkt dat ouders moeite hebben met het aanstellen van mannelijke medewerkers en dat ze om die reden soms voor een andere opvang kiezen. Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang (BMKO) vindt het vermijden van problemen met ouders een deel van het probleem. Er moeten juist organisaties en werkgevers zijn die op de bres staan voor de mannen en breken met gendernormen en de gevoeligheid uit het verleden. BMKO: “Wij ondersteunen onze leden die een lans breken voor de mannen en die gendernormen aan de kaak stellen. Daarnaast plaatsen wij dit probleem in een breder perspectief. We moeten hierbij samenwerken met de onderwijssector, want ook daar zijn veel meer mannen nodig. Als maatschappelijke organisatie willen we ons inzetten voor een inclusieve samenleving en daar hoort dit ook bij.”[7]
Waarom is het belangrijk dat er ook mannen in de kinderopvang werken?
De kinderopvang is een belangrijke opvoedingsomgeving buiten het gezin en ook mannen kunnen daar bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen. Mannen en vrouwen verschillen van elkaar in de interactie, spel en zorg die zij bieden. Vrouwen zijn bijvoorbeeld eerder geneigd om gevaar te zien, waardoor zij kinderen sneller corrigeren dan mannen, wat kinderen kan weerhouden in hun ontdekkingsdrang en ontwikkeling.[8] De interactie en zorgstijl van vrouwen sluiten aan bij traditioneel ‘meisjesgedrag’. Kinderen die zich rustig kunnen vermaken worden door hen aangemoedigd, maar ‘jongensgedrag’, rondrennen en veel geluid maken, wordt snel gezien als lastig en wordt gecorrigeerd. Mannelijke en vrouwelijke pedagogische medewerkers zouden elkaar kunnen aanvullen en de blik op het kind kunnen verruimen.[9]
In de opvang krijgen kinderen te maken met meerdere types vrouwelijke rolmodellen en daardoor met een gevarieerd vrouwbeeld. Door de lage representatie van mannen krijgen ze niet met die variëteit aan mannen te maken. Dat kinderen met beide rolmodellen in aanraking komen, is belangrijk, want dat heeft een sterke, positieve invloed op de ontwikkeling van de identiteit van een kind.[10]
Wat is het belang van het werven van mannen in de kinderopvang?
Het moet normaal en geaccepteerd worden dat mannen in de kinderopvang werken. Daarom is het belangrijk actief in te zetten op het werven van mannen en het gesprek hierover te openen.[11] En natuurlijk komt daar bij dat er in de sector momenteel een groot tekort is aan pedagogisch medewerkers.[12]
Bedrijven die meer diversiteit in hun personeelsbestand willen, moeten duidelijk maken dat daar in de organisatie ruimte voor is. Het bedrijf moet dat ook uitstralen. Belangrijk is om vertrouwen te kweken en bewustzijn over diversiteit op te bouwen door met ouders, collega’s én pedagogisch medewerkers hierover open in gesprek te gaan.
Praktische Tips
- Maak het belang van mannen bij de ontwikkeling van het kind bekend bij de ouders in een nieuwsbrief of tijdens bijeenkomsten.
- Zet verschillende wervingskanalen in om je zoektocht naar mannelijke medewerkers openbaar te maken. Zie bijvoorbeeld de video ‘Mundo zoekt talent’.
- Ga samenwerken met kennisinstellingen die pedagogisch medewerkers opleiden.
- Spreek je samen met andere organisaties uit over het belang van mannen in de kinderopvang, om zo een attitudeverandering te starten.
[1] Van der Aalst, Sociaal werk, jeugdzorg en kinderopvang: Factsheet arbeidsmarkt.
[2] ‘Brancheorganisatie Kinderopvang – Nieuwsbericht’ (2019) [geraadpleegd 9 augustus 2021].
[3] In dit artikel wordt er specifiek over de genders man en vrouw gesproken. Hiermee bedoelen wij iedereen die zich identificeert als man of vrouw. Over de rol van personen die zich anders identificeren is nog weinig bekend.
[4] Noam Shpancer e.a., ‘Male caregivers in child daycare: why so few?’, Early child development and care (2019) 1–14.
[5] Ibid.
[6] ‘Brancheorganisatie Kinderopvang – Nieuwsbericht’.
[7] Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, ‘Statement BMKO meer mannen in de kinderopvang’ (2021).
[8] L Tavecchio en M Polanen, ‘Het belang van mannen in de kinderopvang’, in: Jongens & meisjes: zoek de verschillen?! (Assen: Van Gorcum 2013) 42–55.
[9] Ibid.
[10] Ibid.
[11] Ibid.
[12] Mechelien van der Aalst, Sociaal werk, jeugdzorg en kinderopvang: Factsheet arbeidsmarkt (UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies 16 maart 2020).